🔸نتایج فراتحلیل ملی پژوهشهای کلزا نشان میدهد که تصمیمگیری هوشمندانه در زمانبندی آبیاری، میتواند تفاوتی قابل توجه بین مزرعهای پربازده و مزرعهای با افت عملکرد ایجاد کند. بررسی دادههای گردآوریشده از آزمایشهای مختلف در کشور نشان داده است که #قطع_آبیاری در مراحل مختلف رشد کلزا، بسته به زمان وقوع، میتواند تا بیش از ۴۰٪ بر عملکرد نهایی دانه و روغن اثر منفی بگذارد.کلزا یکی از مهمترین گیاهان روغنی در جهان است که به دلیل #تحمل_به_خشکی، #بازدهی_مصرف_آب بالا و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع، بهعنوان گزینهای راهبردی در کشاورزی مناطق خشک ایران شناخته میشود. اما همانطور که یافتهها نشان دادهاند، برنامهریزی نادرست آبیاری میتواند توان بالقوه این گیاه را به طور جدی کاهش دهد.🔹 اهمیت مدیریت منابع آب در کشت کلزاتأمین روغن خوراکی کشور یکی از چالشهای راهبردی بخش کشاورزی ایران است. با توجه به اینکه بخش عمده روغن مصرفی وارد میشود، توسعه کشت کلزا با نگاه به #مدیریت_آب_کشاورزی و #کاهش_تنش_خشکی میتواند نقش مهمی در امنیت غذایی ایفا کند.در پژوهشهای انجامگرفته، مشخص شده است که قطع آبیاری از مرحله ساقهدهی، بیشترین آسیب را به عملکرد میزند. در این شرایط، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه بهطور محسوسی کاهش مییابد. در مقابل، قطع آبیاری در مرحله خورجیندهی خسارت کمتری دارد و از نظر اقتصادی قابلتحملتر است.
میانگین کاهش عملکرد دانه در اثر خشکی حدود ۳۴/۵٪ گزارش شد. عملکرد روغن و درصد روغن بهترتیب ۳۶٪ و ۴/۷٪ کاهش یافت. ارزش ماده خشک تا حدود ۲۵/۸٪ پایین آمد. مقدار پرولین به عنوان شاخص فیزیولوژیکی مقاومت به خشکی، در تیمارهای با تنش متوسط تا ۵۰٪ افزایش نشان داد.🔹 پیام کاربردی برای کشاورزان و کارشناساننتایج نشان میدهد که مدیریت علمی آبیاری و آگاهی از حساسترین مراحل رشد، نقش مهمی در افزایش #عملکرد_دانه_کلزا دارد. توصیه میشود در برنامهریزی آبیاری، اولویت حفظ رطوبت از مرحله ساقهدهی تا پایان گلدهی باشد، زیرا این بازه بیشترین تأثیر را بر تعداد دانه، خورجین و وزن نهایی محصول دارد.در شرایط کمآبی، بکارگیری روشهایی مانند آبیاری کمفشار، مالچپاشی و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی میتواند تا حد زیادی از خسارت ناشی از قطع یا تأخیر در آبیاری جلوگیری کند.🔹 نتیجهگیریمطالعات نشان دادند که قطع آبیاری در مراحل حساس رشد، مستقیماً منجر به افت شدید در اجزای عملکرد گیاه میشود. بنابراین، در مناطقی مانند کرمانشاه، کردستان، همدان و خراسان، که محدودیت آب جدی است، طراحی دقیق تقویم آبیاری بر پایه دادههای هواشناسی، بهکارگیری سیستمهای هوشمند و آموزش بهرهبرداران میتواند عملکرد و پایداری اقتصادی کشت کلزا را به میزان چشمگیری افزایش دهد.
✍🏻 نویسندگان:امید لطفیفر – استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نورسمانه متقی – پژوهشگر گروه زراعت، دانشگاه پیام نور
✍🏻 روابط عمومی شرکت کرانه نیلگون افق