تولید پایه های کشت بافتی

کشت بافت tissue culture گیاهی، یک عبارت کلی برای کشت پروتوپلاست، سلول، بافت و اندام گیاهی در شرایط استریل in vitro است به‌عبارت دیگر کشت بافت گیاهی تکنیکی است که تولید و تکثیر گیاه کامل را از بافت‌های مختلف گیاه امکان پذیر می‌سازد. مهمترین اهمیت این تکنیک نشان دادن توانایی سلول‌های گیاهی یعنی توتی پوتنسی سلول بدین معنی که تمام سلول‌های زنده پیکر گیاه، صرف نظر از سطح پلوئیدی و نوع تخصص، توانایی تشکیل گیاه کامل را دارند، می‌باشد. کشت بافت، رشد بافت‌ها یا سلول‌ها به‌صورت جداگانه از ارگانیسم است. این کار معمولاً با استفاده از محیط کشت مایع، نیمه جامد یا جامد انجام می‌شود. کشت بافت به کشت سلول‌ها و بافت‌های حیوانی اشاره می‌کند

سبد میوه‌های رنگارنگ فصلی در صنعت باغبانی، با تنوعی از محصولات دانه‌دار، هسته‌دار و میوه‌های خشک و آجیلی که هر یک نماینده ارقام مختلف با ویژگی‌های خاص و متفاوت اند، به عنوان نمایی در قاب صنعت باغبانی کشور نمایان است. صنعتی که از دیر باز با روش‌های سنتی آغاز و رفته رفته، با پیشرفت علوم کشاورزی در کنار تجارب حاصله، در ابعاد مختلف رو به پیشرفت است تا با بهره‌گیری از به‌روزترین دستاوردهای علوم مرتبط راندمان تولید را بهبود بخشد و امروزه، استفاده از به‌روزترین دانش روز تجاری تولید، در جهت دستیابی به حداکثر راندمان و کیفیت محصولات، آغاز گردیده است. گامی نو که مشکلات باغبانی سنتی از قبیل کمبود راندمان تولید، وجود باغ‌های غیر یکنواخت و متفاوت از نظر ژنتیکی را کاهش داده و به سمت تولیدات مکانیزه محصولات باغی در حرکت است. امروز با استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های نوین قادر به کاشت یک هزار تا یک هزار و ۲۰۰ درخت در هر هکتار هستیم که بهره‌وری را به شدت افزایش می‌دهد. پایه های یکنواخت کشت‌بافتی رویش یافته که سرعت رشد بیشتری داشته و دوره نونهالی کوتاهتری را جهت محصول‌دهی طی خواهند کرد. از این رو بر خلاف پایه‌های بذری که به دلیل تنوع ژنتیکی، سبب ایجاد باغ‌هایی غیر یکنواخت شده، مدیریت برداشت محصول، هرس، مبارزه با آفات و سم‌پاشی را دشوارتر می‌نماید، امروزه با استفاده از پایه‌های کشت بافتی از ارقام مختلف دانه‌دار و هسته‌دار و بهره‌گیری از نهال‌های کشت‌بافتی، باغ‌هایی یکدست از نظر ارتفاع، سایز و زمان میوه‌دهی و مدیریت مناسب‌تر باغ فراهم آورده است. پایه‌هایی که به دلیل بهره‌گیری از منبع مناسب، عاری از بیماری‌های باکتریایی و ویروسی بوده که خود از عوامل کاهش محصول اند و با بهره‌گیری از تست‌های مختلفی چون الایزا و قطعیت از سلامت ریز نمونه‌های اولیه، امکان تولید گیاهچه‌هایی سالم از ریز نمونه‌های تست‌شده اولیه را فراهم آورده است. فناوری کشت‌بافت گیاهی، امروزه به عنوان روشی خاص و ارزشمند در جهت تولید منابع گیاهی با ساختار ژنتیکی یکسان، دارای جایگاه خاصی در جهت تولید محصولات مختلف زیستی و گیاهی شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از اجزای مختلف سلولی چون سلول، پروتوپلاست، جنین، بافت، اندام و … در شرایط آزمایشگاهی و کشت در محیط‌های خاص و اختصاصی متنوع از نظر مواد غذایی و هورمونی، سبب انقلابی در جهت تکثیر حداکثری گیاهانی مشابه شده است. افزایش شدت تکثیر، همسانی ژنتیکی گیاهچه‌های مشابه، غلبه بر محدودیت‌های زمانی و مکانی، هدفمند‌سازی آهنگ و شتاب رشد بسته به مرحله رشدی، استفاده از حداقل ریز نمونه جهت تولید حداکثر بانک‌ ژنی و افزایش قابلیت برنامه‌ریزی به جهت غلبه بر عوامل محیطی و شرایط نامساعد بافتی، از جمله مزیت‌های روش کشت بافت گیاهی است که مورد توجه تولید کنندگان تجاری در حوزه‌های مختلف قرار گرفته است.

 در اصطلاح اختصاصی‌تر از این اصطلاح برای کشت گیاهان استفاده می‌شود. اصطلاح «کشت بافت» بوسیله آسیب شناس آمریکایی مونتروز تومس باروز، ابداع شد. از مزایای کشت بافت تولید انبوه و سریع یک رقم مطلوب و یا رقم‌های جدید است. در گیاهان بذرهای تولید شده کاملا همانند گیاه مادر خود نیستند. همچنین این بذور با یکدیگر نیز تفاوت دارند. پس چنانچه یک گیاه مطلوب در منطقه ای توسط کشاورزان برگزیده شود و از آن بذر تهیه نمایند، تضمینی وجود ندارد که بذور سبز شده ویژگی‌های مورد نظر را داشته باشند. همچنین از راه‌های معمول مانند قلمه زدن نیز نمی‌توان بسیاری از گیاهان را تکثیر کرد. اما با استفاده از روش‌های کشت بافت می‌توان در زمان کوتاه تعداد زیادی از یک گیاه مطلوب را تهیه نمود. مزیت دیگر کشت بافت افزایش محصول از طریق تولید گیاهان عاری از ویروس است. چنانچه گیاه از راه‌های معمول مانند قلمه زنی تکثیر شود احتمال انتقال ویروس و سایر آلودگی‌ها به گیاهان جدید وجود دارد و به مرور زمان سبب کاهش محصول است. اما با استفاده از کشت بافت می‌توان با روش‌هایی آلودگی‌ها به‌ویژه ویروس را حذف نمود و از آن پس تمام گیاهان تولید شده عاری از آلودگی هستند.