برنامه خودکفایى تولید غده بذرى ارقام سیب‌زمینی کشور
بر اساس آخرین آمار فائو در سال ۲۰۲۱، سطح زیر کشت سیب‌زمینی دنیا حدود ۱۸ میلیون هکتار و مقدار تولید آن ۳۶۸ میلیون تن بود. متوسط عملکرد جهان حدود۲۰ تن در هکتار می‌باشد. چین با تولید حدود ۱۰۰ میلیون تن بزرگ‌ترین تولیدکننده سیب‌زمینی است. کشورهای هند و روسیه دو تولیدکننده برتر بعدی جهان هستند. در جهان ایران در رتبه سیزدهم و در آسیا بعد از چین و هند در رتبه سوم بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ها قرار دارد. بر اساس آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۳۹۸، سطح برداشت سیب‌زمینی کشور حدود ۱۴۲ هزار هکتار، میزان تولید حدود ۵ میلیون تن و عملکرد حدود ۳۶ تن در هکتار بود. زراعت سیب‌زمینی نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشور دارد و اساس تغییرات اقتصادی و حتی معیشتی مردم متأثر از تولید و عرضه این محصول استراتژیک بوده و به‌نوعی در جریان زندگی اقتصادی مردم دخالت دارد. در سال‌های اخیر با اعمال روش‌های مختلف به‌زراعی، دستاوردهای خوبی به‌دست‌آمده است و علیرغم آن هنوز از پتانسیل واقعی فاصله زیادی وجود دارد و امید می‌رود با به‌کارگیری علوم و فنون جدید این فاصله را کوتاه‌تر نمود. تعیین استانداردهای مربوط به تولید، تکثیر و گواهی سیب‌زمینی بذری بایستی بر اساس شرایط منطقه تولید و قابلیت‌های آن صورت گیرد.
بر اساس مصوبات كميته عالی سیب‌زمینی كشور در سال ۱۳۷۵، برای تولید بذر سیب‌زمینی شاخص‌هایی به شرح ذیل تعریف‌شده بود.
الف- تعیین مكان مناسب برای توليد و تكثير سیب‌زمینی بذری (مکان‌یابی)
ب- رعايت حداقل فاصله ۱۰۰ متر بين مزرعه توليد سیب‌زمینی بذري با دیگر مزارع سیب‌زمینی و منابع آلوده‌کننده به‌منظور كاهش بیماری‌ها
ج- رعايت تناوب زراعی در مزارع تكثير و توليد هسته اوليه سیب‌زمینی بذری، مادری، گواهی‌شده به ترتيب ۵، ۳ و ۳ سال.
د- نمونه‌برداری از خاك مزارع توليد و تكثير سیب‌زمینی بذری با طبقه هسته اوليه و مادری توسط نهادها و مؤسسات موظف.
تعیین فاصله ايزولاسيون در تولید بذر سیب‌زمینی با توجه به اهمیت ناقلين در انتقال بیماری‌های ويروسی و فيتوپلاسمايی (كه عامل بازدارنده توليد بذر سالم هستند) از اهمیت ویژه برخوردار می‌باشد. تعیین استانداردهای مربوط به تولید، تکثیر و گواهی سیب‌زمینی بذری بایستی بر اساس شرایط منطقه تولید و قابلیت‌های آن صورت گیرد. یکی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده و آلوده‌کننده سیب‌زمینی، بیماری‌های ویروسی می‌باشند که توسط شته‌ها و سایر ناقلین ویروس‌ها گسترش پیدا می‌کنند. دوره رشد سیب‌زمینی به‌طورکلی هم‌زمان با دوره فعالیت زندگی شته‌های حامل ویروس‌ها می‌باشد. جهت اجتناب از آلودگی‌های ویروسی غده‌های بذری سیب‌زمینی باید در مناطقی که شرایط آب و هوایی برای رشد و نمو جمعیت شته‌ها نامناسب است، کشت و تولید گردد. بیماری‌های ویروس سیب‌زمینی نخستین بار در اروپا مشاهده گردید ولی تا قرن بیستم عامل آن‌ها ناشناخته بود. تابه‌حال بیش از ۲۵ ویروس مختلف از سیب‌زمینی گزارش‌شده است. عده‌ای از ویروس‌ها برای بقاء و انتشار وابسته به سیب‌زمینی هستند و میزان خسارت و اهمیت اقتصادی بیشتری دارند و تحقیقات زیادی در خصوص شناسایی، انتقال و کنترل آن‌ها در دنیا انجام‌شده است. خسارت ناشی از ویروس‌های سیب‌زمینی بسته به نوع ویروس، رقم سیب‌زمینی و شرایط محیطی از ۱۰ تا ۹۰ درصد متفاوت است. ویروس پیچیدگی برگ سیب‌زمینی(Potato Leaf Roll Virus (PLRV)) یکی از مهم‌ترین ویروس‌های سیب‌زمینی در جهان است. گاهی میزان خسارت آن به ۹۰ درصد می‌رسد و از اکثر نقاط دنیا گزارش‌شده است. ویروس Y سیب‌زمینی (Potato Virus Y (PVY)) نیز از مهم‌ترین ویروس‌ها بوده و در جهان گسترش‌یافته است. میزان خسارت آن بسته به‌نژاد ویروس در آلودگی‌های فصلی ۷۰ – ۱۰ درصد و در آلودگی‌های اولیه تا ۸۰ درصد می‌باشد. ویروس X سیب‌زمینی (Potato Virus X (PVX)) همانند دو ویروس PLRV و PVY دارای گسترش جهانی بوده و میزان خسارت آن بسته به نژاد ویروس و رقم سیب‌زمینی ۵۰-۱۰ درصد گزارش‌شده است. آلودگی توأم این ویروس با ویروس‌های PVA و PVY باعث ایجاد خسارت بیشتری می‌گردد. میزان خسارت ویروس اِس ۲۰-۱۰درصد بسته به رقم سیب‌زمینی و نوع ویروس متفاوت است. این ویروس علاوه بر کاهش مستقیم محصول اثر تشدیدکنندگی بر خسارت ویروس‌های مهم‌تر مثل PVX و PVY دارد. در تكثير و توليد غده بذری از منشأ مينی‌تيوبر، بذر مادری و گواهی‌شده، بایستی به مسائل خاک‌ورزی و آماده‌سازی زمین، سلامت خاك، به‌زراعی، مديريت آب، بهداشت مزرعه، سلامت غده‌های بذری، تناوب زراعی مدیریت صحیح آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز و رعايت فاصله ايزولاسيون توجه کرد.
